GBS staat voor Groep B Streptokokken. Dit is een bacterie. Veel mensen dragen deze GBS bacterie, met nog veel andere soorten bacteriën, bij zich in de darm. Zolang de bacterie in de darm blijft, kan dit geen kwaad. Maar als de GBS bacterie het lichaam binnen weet te dringen ontstaat een levensgevaarlijke infectieziekte.
Wanneer een zwangere vrouw de GBS bacterie bij zich draagt kan de GBS bacterie voor, tijdens of na de bevalling de baby besmetten. Dit leidt soms tot overlijden van de baby voor de geboorte, vroeggeboorte, of longontsteking, bloedvergiftiging of hersenvliesontsteking bij de baby na de geboorte. Met tijdig optreden is dit gelukkig meestal goed te voorkomen door middel van antibiotica, maar daarvoor is het wel belangrijk om te weten of iemand draagster is.
Wat zijn de symptomen van GBS?
De symptomen van GBS uit zich bij volwassenen in de meeste gevallen in een blaasontsteking. Bij zwangere vrouwen zijn er een aantal indicaties die kunnen betekenen dat er sprake is van een GBS infectie. Zo kan er voor de geboorte:
- Verandering zijn in de hartactie van de foetus in de buik
- De zwangere moeder koorts krijgen (boven de 38°C)
- Sprake zijn van vroeggeboorte
- De baarmoeder meconiumhoudend vruchtwater hebben
Wanneer er geen medicatie wordt toegediend bij een moeder die draagster is van Groep B Streptokokken, is het mogelijk dat de infectie wordt overgedragen op de baby. Direct na de geboorte kan het volgende aan de baby te merken zijn:
- Kreunen
- Snelle ademhaling
- Bleek en grauwe kleur
- Slechte algemene conditie
Een aantal van deze symptomen zetten zich later na de geboorte voort, gepaard met aanvullende symptomen. Deze GBS symptomen komen voor in de eerste dagen of eerste weken tot ongeveer 12 weken na geboorte:
- Snelle en kreunende ademhaling
- Bleek en grauwe kleur
- Koorts of juist een te lage temperatuur
- Slap en sufheid
- Terugkerende ademstilstanden
- Slecht drinken
- Geprikkeldheid en overstrekken
Hoe ontstaat GBS in je lichaam?
De GBS bacterie komt bij volwassenen voor als doorgaans onschuldige bewoner van het darmkanaal. Van daaruit kan de GBS-bacterie een blaasontsteking veroorzaken. De bacterie kan ook in de vagina aanwezig zijn zonder dat iemand daar last van heeft. Maar bij een zwangerschap en bevalling kan de aanwezigheid van de GBS bacterie gevaarlijk zijn voor de (ongeboren) baby. In Nederland is 1 op de 5 van alle zwangere vrouwen (ongemerkt) draagster van deze bacterie.
Hoe de GBS-bacterie zich verspreidt, is (nog) onbekend. Hoe het komt dat de één wel en de ander geen draagster is van de GBS-bacterie – en dat meestal ook blijft – is niet duidelijk. Op de vraag hoe GBS ontstaat in je lichaam kunnen we dus helaas geen antwoord geven.
Het overdragen van de besmetting naar de baby
Uit onderzoek is gebleken dat een baby op drie momenten met de GBS bacterie besmet kan worden:
- In de baarmoeder, zodra de vruchtvliezen zijn gebroken, kan de bacterie het vruchtwater besmetten en daardoor het ongeboren kind bereiken. Besmetting kan ook plaatsvinden als de vliezen nog niet gebroken zijn.
- In de vagina kan de baby tijdens de uitdrijvingsfase van de bevalling besmet worden met de bacterie als de bacterie in de darm of vagina van de moeder aanwezig is.
- Besmetting kan ook na de geboorte plaatsvinden door fysiek contact met iemand die de GBS bacterie bij zicht draagt. Dat gebeurt dan meestal in de eerste dagen of weken na de geboorte.
Is GBS te genezen?
Je lichaam kan de bacterie kwijtraken, maar ook weer opnieuw geïnfecteerd raken. GBS bacteriën zijn gewone bacteriën die in de dikke darm voorkomen. Een antibioticakuur om de bacteriën helemaal weg te krijgen helpt meestal niet of slechts tijdelijk. De kans is groot dat de bacterie later terugkeert. Zodra er geconstateerd is dat je geïnfecteerd bent (geweest) met GBS, behoor je dus tot de risicogroep en zal er ook bij een eventuele volgende bevalling preventief gehandeld moeten worden.
Preventie van Groep B Streptokokken bij baby’s
Het is helaas niet altijd mogelijk om de GBS ziekte bij je baby te voorkomen. Een risicofactor wordt voor de geboorte herkend bij de helft van de kinderen die snel na de geboorte ziek worden. In dat geval kan tijdens de bevalling antibioticum in de ader van de moeder toegediend worden. Dit maakt de kans dat het kind ziek zal worden kleiner. Voor het beste resultaat moet de moeder minstens gedurende 4 uur voor de bevalling antibiotica toegediend krijgen. Kinderen van moeders die deze antibiotica tijdens de bevalling hebben gekregen zijn niet beschermd tegen GBS ziekte in de maanden na de geboorte.
Als de baby er ziek uitziet zal de kinderarts na de geboorte deze behandelen via een infuus. Ook als de baby er niet ziek uit ziet, maar er wel risicofactoren zijn zal de kinderarts voorstellen om hem/haar goed in de gaten te houden in het ziekenhuis. Als er meerdere risicofactoren zijn zal de kinderarts ook voorstellen om de baby te behandelen met antibiotica.
De geschiedenis van GBS
Voor 1970 was GBS alleen als ziekteverwekker bij vee bekend. De infectie kon met name bij koeien een uierontsteking veroorzaken, waardoor de koeien minder melk konden geven. In deze periode is ook de officiële benaming gegeven aan deze infectieziekte: Streptococcus agalactiae. Coccus betekent ronde bacterie, strepto betekent dat de bacteriën in strengen liggen en a-galactiae betekent ‘zonder melk’. De GBS bacterie veroorzaakt daarnaast frequent infecties bij Tilapia (een vissoort) en soms ook bij andere dierensoorten.
Het is tot op heden nog onbekend hoe deze bacterie omstreeks 1970 bij de mens terechtkwam. Mogelijk ligt het aan de veranderde eigenschappen van de bacterie of misschien juist aan veranderingen in de mens. We weten het niet. Er zijn zeldzame gevallen bekend waarbij een mens een dier heeft besmet en andersom. Maar de GBS bacteriën die baby’s ziek maken zijn anders dan de GBS bacteriën die bij dieren voorkomen. Helaas zijn er rondom de bacterie nog veel vragen waarop we geen antwoord hebben. Gelukkig weten we wel hoe ermee om te gaan zodra de bacterie is geconstateerd – en dat is erg belangrijk.
Onderzoek over GBS
Er lopen een aantal onderzoeken die bijdragen aan de preventie van Groep B Streptokokken. Gezien er nog veel vragen onbeantwoord zijn over deze ziekte, is het belangrijk dat er verder onderzoek wordt uitgevoerd. Wij, als Stichting OGBS, vinden onderzoek naar de bacterie erg belangrijk en steunen dus graag initiatieven die onderzoek versnellen.
Onderzoek is niet alleen belangrijk in Nederland, maar ook voor ontwikkelingslanden, waar niet iedereen toegang heeft tot de juiste medicatie en preventiemogelijkheden.
Is er tijdens de zwangerschap ontdekt dat je drager bent van de GBS bacterie?
Dan is het belangrijk om goed onderzoek te doen naar de mogelijkheden voor tijdens je bevalling. In samenwerking met de NVOG is een consultkaart ontwikkeld die je helpt om een passende keuze te maken. Met deze keuzehulp kan je meer informatie krijgen over de voor- en nadelen van antibiotica tijdens de bevalling om GBS ziekte te voorkomen.